Culturele instellingen bouwen hun publieksrelatie steeds vaker op via sociale media. Maar wat gebeurt er als die toegang wordt bepaald door algoritmes die je niet begrijpt en niet beheerst? Een recent rapport van HowlRound stelt die vraag haarscherp en waarschuwt: wie zijn publiek volledig via externe platformen probeert te bereiken, verliest grip – op zichtbaarheid, data én merk.
In Seize the Means of Audience Outreach (2025), gepubliceerd door HowlRound, wordt de afhankelijkheid van sociale-mediaplatforms door cultuurinstellingen genadeloos blootgelegd. Het document laat zien hoe theaters, musea, bibliotheken en filmhuizen hun publieksrelatie uit handen geven zodra ze zich volledig verlaten op externe kanalen, en schetst alternatieve routes die juist méér eigenaarschap mogelijk maken.
De stille verschuiving van bereik
Sociale media golden ooit als democratische kanalen. Iedereen kon zijn publiek rechtstreeks bereiken, zonder gatekeepers. Maar die tijd is voorbij. Algoritmes bepalen welke berichten zichtbaar zijn en organisch bereik daalt gestaag; gemiddeld zien slechts vijf procent van de volgers een post.
Het UNIC Annual Report 2025 waarschuwt dat Europese bioscopen en filmhuizen hierdoor hun autonomie verliezen. Publieksgroei wordt steeds vaker afhankelijk van advertentiebudgetten, niet van de inhoud zelf.
Data die verdampt in de black box
Naast bereik speelt ook dataverlies een cruciale rol. Iedere klik of view bevat waardevolle informatie, maar die gegevens blijven opgesloten in de systemen van techbedrijven. Cultuurinstellingen krijgen hooguit oppervlakkige statistieken terug.
Het Indicatorenverslag 2024 van Cultuurconnect toont hoe groot het verschil kan zijn wanneer instellingen wél toegang hebben tot hun eigen data. Bibliotheken die investeren in CRM en gepersonaliseerde mailflows behouden leden beter en activeren slapende bezoekers opnieuw.
De kwetsbaarheid van algoritmes
Platformen zijn bovendien grillig. Accounts verdwijnen, algoritmes veranderen, of een kanaal raakt simpelweg uit de mode. Voor een museum dat zwaar inzet op promotie kan een plotselinge verandering desastreuze gevolgen hebben.
Het rapport TrendsWatch 2025: Mapping Complexity van de American Alliance of Museums benoemt dit als een structureel risico. Afhankelijkheid van sociale media veroorzaakt niet alleen praktische problemen, maar tast ook het vertrouwen van bezoekers aan.
Consequenties voor cultuurinstellingen
Filmhuizen
Voor filmhuizen zijn trailers en premières cruciaal, maar algoritmes geven video’s met externe links nauwelijks nog prioriteit. Nieuwsbrieven doen het beter: open rates van rond de 30 procent leiden tot drie keer hogere conversie naar ticketing. Door ticketdata te koppelen aan communicatie kunnen filmhuizen bovendien segmenteren en verschillende publieksgroepen op maat benaderen.
Musea
Musea werken met tijdelijke tentoonstellingen die slechts enkele maanden lopen. Een daling in bereik kan direct duizenden bezoekers kosten. Daarom investeren musea steeds vaker in ledenprogramma’s en CRM, waarmee ze eerdere bezoekers opnieuw en rechtstreeks kunnen aanspreken. Het effect: betrouwbaarder bereik en een hechtere relatie met het publiek.
Bibliotheken
Bibliotheken hebben een sterk lokaal netwerk, maar communiceren vaak via Facebook. Dat is riskant, juist omdat hun doelgroepen behoefte hebben aan betrouwbare en duidelijke informatie. Het eerdergenoemde Indicatorenverslag 2024 (2025) laat zien dat bibliotheken die inzetten op eigen mailflows en CRM significant meer leden behouden.
Theaters
Theaters communiceren tientallen titels per seizoen. Dat vraagt om continu bereik, maar algoritmes reiken vaak slechts een fractie van het publiek. Steeds meer theaters kiezen daarom voor een hybride aanpak: sociale media als etalage, maar nieuwsbrieven en ticketing als fundament.
Drie alternatieve routes
Het rapport Seize the Means of Audience Outreach (2025) wijst drie routes aan waarmee cultuurinstellingen zelf de regie kunnen houden.
1. Disintermediatie: de directe lijn
Disintermediatie betekent: rechtstreeks contact met het publiek, zonder tussenpersoon. Nieuwsbrieven zijn daarbij cruciaal. Volgens de Data & Marketing Association UK liggen open rates tussen de 30 en 40 procent, veel hoger dan organisch bereik.
Ook websites krijgen een hernieuwde rol. DEN benadrukt dat de site opnieuw het kloppend hart van publiekscommunicatie moet zijn. Ticketing en CRM sluiten daar op aan, omdat ze first-party data opleveren waarmee instellingen publieksrelaties kunnen versterken.
Het eerdergenoemde Indicatorenverslag 2024 van Cultuurconnect beschrijft hoe een welkomstserie per e-mail bibliotheekleden twee keer zo actief maakte.
2. Ambassadeurs: het publiek als medespeler
Een tweede route is het activeren van ambassadeurs. Vrijwilligers, makers en trouwe bezoekers hebben hun eigen netwerken. Wanneer zij content krijgen om te delen, kan dat effectiever zijn dan betaalde campagnes.
Het Britse CultureHive verzamelt talloze voorbeelden van succesvolle ambassadeurscampagnes. Ook het UNIC Annual Report 2025 noemt filmhuizen die samenwerken met lokale filmclubs. In Duitsland leverde peer-to-peer promotie door publieksambassadeurs meer kaartverkoop op dan de officiële Facebookcampagne van een festival.
3. Open platforms en eigen infrastructuur
De derde route draait om open en decentrale technologie. Denk aan het fediverse: geen één groot platform, maar veel kleinere sites die met elkaar praten. Je kunt zo’n eigen “server” laten draaien en dus je eigen huisregels voeren.
Een bekend voorbeeld is Mastodon (korte berichten, vergelijkbaar met X), waarbij je je eigen plek kunt beheren en minder afhankelijk bent van een ondoorzichtig algoritme. Voor live en video zijn er eenvoudige opties: OBS Studio om uit te zenden (gratis, op je eigen computer) en PeerTube om video te hosten en in je website te plaatsen. Voor een community werkt Discourse als modern forum waar gesprekken blijven staan.
Een blik vooruit
Wat gebeurt er als cultuurinstellingen niets veranderen? Dan wordt publieksbereik duurder, afhankelijker en onvoorspelbaarder. Kleine spelers raken sneller onzichtbaar naast instellingen met grote advertentiebudgetten.
Wie daarentegen nu inzet op eigen kanalen, bouwt aan veerkracht. Instellingen met goed onderhouden mailinglijsten, CRM’s en communities beschikken over stabieler bereik, waardevollere data en een loyaler publiek. Sociale media blijven nuttig als etalage, maar niet langer als fundament.
Je verliest je publiek aan het algoritme – of hoeft dat niet?
Het hoeft niet. Sociale media blijven bestaan, maar de toekomst ligt bij cultuurinstellingen die hun eigen kanalen versterken, hun data in eigen beheer houden en hun community actief betrekken.
Dit artikel maakt deel uit van bredere ontwikkelingen in de sector. Lees ook ons overzicht van de belangrijkste trends in cultuurmarketing in 2025.