In tijden van verhitte debatten over censuur en toegang tot informatie koos de Nashville Public Library (NPL) voor een gedurfde strategie. Tijdens Banned Books Week 2024 lanceerde de bibliotheek een speciale kaart met de slogan “I read banned books”. Het bleek meer dan een praktisch uitleenmiddel: de kaart groeide uit tot een statement van identiteit, vrijheid en verbondenheid.
Banned Books Week is een jaarlijks terugkerend evenement in de Verenigde Staten, georganiseerd sinds 1982. Het markeert de strijd tegen censuur en benadrukt het belang van vrije toegang tot informatie. Volgens de American Library Association (ALA) nam het aantal book challenges en formele verzoeken tot verwijdering van boeken de laatste jaren fors toe. Vooral titels met thema’s rond LGBTQ+-identiteit, raciale diversiteit en maatschappelijke ongelijkheid zijn doelwit.
Voor bibliotheken vormt dit een spanningsveld: enerzijds zijn zij wettelijke en morele bewakers van informatievrijheid, anderzijds staan ze onder druk van lokale en nationale politici, oudergroepen en lobby’s.
Nashville’s positionering
De Nashville Public Library koos in 2024 een uitgesproken positie. Door een bibliotheekkaart te ontwerpen en verspreiden met de tekst “I read banned books” plaatste de instelling zichzelf midden in het debat. De actie sloot aan bij een bredere trend waarin culturele instellingen hun merkidentiteit versterken door maatschappelijke stellingname.
Volgens Axios Nashville (26 september 2024) bood de bibliotheek de speciale kaart gratis aan aan alle inwoners die zich wilden registreren of hun kaart wilden vernieuwen. De actie leverde direct veel media-aandacht op, van lokale kranten tot nationale platforms, en versterkte de zichtbaarheid van NPL als progressieve en verbindende organisatie.
Branding als activisme
Wat opvalt, is dat NPL branding en activisme combineert. De bibliotheekkaart fungeert als marketinginstrument én als identiteitsstatement. Dragers laten ermee zien dat ze achter informatievrijheid staan en worden zo feitelijk ambassadeurs van de bibliotheek. Daarmee werd de kaart een fysiek symbool van een gedeelde waarde.
De case
Van idee naar uitvoering
De voorbereiding begon maanden voor Banned Books Week. Het marketingteam van NPL werkte samen met ontwerpers en communicatie-experts om een kaart te maken die simpel, krachtig en herkenbaar was. De keuze viel op een zwart-wit ontwerp met de iconische slogan “I read banned books”.
De timing was cruciaal: in Tennessee woedde in 2024 een fel debat over de verwijdering van boeken met LGBTQ+-thema’s uit schoolbibliotheken. NPL positioneerde zich bewust als tegenstem door juist deze week het initiatief te lanceren.
Communicatie & kanalen
De campagne werd breed uitgerold:
Persconferenties en persberichten naar lokale media.
Sociale media-campagnes met #IReadBannedBooks.
Websitepagina’s met uitleg over het belang van toegang tot literatuur en links naar challenged books in de collectie.
In-bibliotheek displays met stapels verboden boeken, voorzien van toelichtende teksten.
Deze mix van kanalen zorgde voor zowel online als offline zichtbaarheid en activeerde de lokale community.
Reacties & impact
De actie werd enthousiast onthaald. Honderden inwoners registreerden zich voor een nieuwe kaart of vervingen hun oude exemplaar door de activistische variant. Lokale kranten citeerden bezoekers die aangaven “trots” te zijn hun steun voor vrije toegang te tonen door simpelweg hun bibliotheekkaart te gebruiken.
Daarnaast leverde de campagne brede media-aandacht op: Axios Nashville, lokale tv-stations en landelijke nieuwsmedia berichtten over de actie. De bibliotheek kreeg hierdoor een platform om haar visie te delen: dat bibliotheken plaatsen van vrijheid, diversiteit en inclusie moeten blijven.
Resultaten in cijfers
Hoewel exacte cijfers beperkt werden gedeeld, meldde de bibliotheek dat het aantal nieuwe registraties tijdens Banned Books Week ruim 30% hoger lag dan in dezelfde periode een jaar eerder. Ook de uitleen van titels op de lijst van meest gechallengede boeken steeg merkbaar.
Symbolische waarde
Naast de directe cijfers is vooral de symbolische waarde van belang. De kaart werd een herkenbaar object dat gesprekken losmaakte. Bezoekers gebruikten het als aanleiding om met vrienden en familie te praten over censuur, vrijheid en de rol van bibliotheken. Daarmee ging de campagne verder dan marketing: het werd een community builder.
Toepassing voor cultuurmarketing in Nederland en Vlaanderen
Hoewel de context rond verboden boeken in de VS specifieker en scherper is dan in Nederland of Vlaanderen, biedt de case drie waardevolle lessen:
Maak waarden zichtbaar in branding
Een bibliotheekpas, tasje of ander alledaags object kan transformeren tot symbool van identiteit. Ook hier kunnen bibliotheken dit toepassen: bijvoorbeeld met kaarten of producten die duurzaamheid, inclusie of leesplezier uitstralen.Gebruik maatschappelijke actualiteit
Inspelen op actuele debatten of thema’s vergroot relevantie. Denk aan campagnes rond mediawijsheid, digitale geletterdheid of diversiteit.Creëer ambassadeurs
Door bezoekers een zichtbaar symbool te geven, worden zij dragers van de boodschap. Merchandise, kaarten of badges zijn laagdrempelig en effectief.Activeer community dialoog
Gebruik campagnes als aanleiding om gesprekken te faciliteren. Creëer displays, bijeenkomsten of online discussies die de boodschap verder dragen.
Branding met betekenis
De campagne van de Nashville Public Library toont hoe bibliotheken hun maatschappelijke rol kunnen combineren met effectieve cultuurmarketing. De “I read banned books”-kaart is een voorbeeld van branding met betekenis: een eenvoudig product dat uitgroeide tot een krachtig symbool van vrijheid, identiteit en verbondenheid.
Voor cultuurmarketeers in Nederland en Vlaanderen is de les helder: durf expliciet waarden uit te dragen en geef je publiek tastbare middelen om die waarden te delen. In een tijd waarin neutraliteit steeds vaker ter discussie staat, kunnen culturele instellingen hun positie versterken door juist kleur te bekennen.
De bibliotheek in Nashville laat zien dat een kleine ingreep—het herontwerpen van een bibliotheekpas—een grote impact kan hebben op publieke perceptie, media-aandacht en community engagement. Daarmee is het een schoolvoorbeeld van hoe cultuurmarketing en maatschappelijke relevantie elkaar kunnen versterken.
Campagnes die maatschappelijke waarden centraal stellen passen in een grotere ontwikkeling. Meer daarover lees je in Trends in Cultuurmarketing 2025.